Hãy tưởng tượng bạn đang muốn mua một chiếc máy tính HP và cần được tư vấn thêm. Bạn bắt máy lên, bấm số và gọi đến bộ phận chăm sóc khách hàng. Bên kia đường dây là một giọng nói ì ạch, mệt mỏi như đọc kịch bản, dù những câu hỏi của bạn đã được trả lời bạn vẫn cảm thấy không có cảm giác tích cực và muốn mua cho lắm dù bạn thực sự thích chiếc máy tính này. Bạn gọi đến một cửa hàng máy tính khác, bên kia đường dây là một giọng nói nhẹ nhàng, thanh thoát, thể hiện sự nhiệt tình và quan tâm đến nhu cầu của bạn là một khách hàng. Vậy thì bạn sẽ chọn mua máy tính ở cửa hàng số 1 hay số 2? Câu trả lời chắc đã rõ. Khi bạn nghĩ đến ngữ điệu tiếng Anh thì đây là tình huống có thể giúp bạn mường tượng tầm quan trọng của nó. Ngữ điệu khi được nói đúng sẽ truyền cảm hứng, gây thiện cảm, đem đến những cơ hội, nhân duyên trong cuộc sống. Ngược lại, ngữ điệu hay giọng nói hằn học, khó chịu sẽ làm mất đi cảm giác thoải mái, đánh mất cơ hội, và khó gây thiện cảm với người đối diện.

Ngữ điệu tiếng Anh là gì?

Cách giải thích đơn giản nhất, ngữ điệu là tính âm nhạc trong lời nói. Sự thay đổi lên xuống của từ hoặc âm có thể ảnh hưởng đến ý nghĩa của những gì chúng ta nói. Chúng ta có thể coi ngữ điệu là cách chúng ta sử dụng tính lên xuống của giọng nói hay còn gọi là pitch để thể hiện ý muốn và thái độ cụ thể. Có rất nhiều quan điểm về ngữ điệu được đưa ra trên các group học tiếng Anh mà đem lại cái nhìn sai lệch cũng như không đem lại hiệu qủa khi học mà mình muốn nói đến trong bài viết này. Hôm nay mình sẽ phản biện 4 quan niệm học ngữ điệu tiếng Anh sai lệch đó là:

1. Ngữ điệu tiếng Anh là gì?
2. Muốn nói hay và dễ hiểu thì chỉ cần nắm vững IPA
3. Để tạo ngữ điệu tiếng Anh các bạn chỉ dựa vào yếu tố cảm xúc, muốn lên thì lên, xuống thì xuống
4. Cách tạo ngữ điệu tiếng Anh là nói âm được nhấn to hơn những âm khác.
5. Học ngữ điệu tiếng Anh chỉ thích hợp cho những trình độ trung và cao, người mới bắt đầu chỉ nên học IPA.

Muốn nói hay và dễ hiểu thì chỉ cần nắm vững IPA

Bảng IPA đã không còn xa lạ gì với người học tiếng Anh, đặc biệt là trong mảng phát âm. IPA là bảng phiên âm quốc tế giúp người học tiếng Anh cách đọc tất cả các nguyên âm và phụ âm. Tuy nhiên, một ngộ nhận mà rất nhiều người học mắc phải đó là khi học xong và nắm vững IPA thì phát âm, ngữ điệu sẽ hoàn thiện đáng kể. Tuy nhiên điều này không đúng. IPA chỉ giúp người học tạo khẩu hình và phát âm được những nguyên âm và phụ âm đơn lẻ trong tiếng Anh. Nó hoàn toàn không tập trung vào dấu nhấn cũng như ngữ điệu, nối âm và giảm âm trong khi đây là những yếu tố cực kì quan trọng giúp người học nghe hiểu cũng như nói với ngữ điệu tiếng Anh một cách tự nhiên, lưu loát hơn. Để có giọng nói tiếng Anh hay với ngữ điệu cuốn hút thì người học có 2 lựa chọn: học IPA + nhấn âm + giảm âm + ngữ điệu hoặc theo học một phương pháp hoàn toàn mới về phát âm đó là Color Vowel Chart mà mình đã giới thiệu trong bài viết này.

Cuốn Mechanism of speech (1) nói rằng: “Những người bình thường không có kiến thức gì về âm học sẽ thấy thật khó hiểu khi họ nghe những câu nói chậm, mặc dù mỗi âm riêng lẻ được phát ra rõ ràng nhưng lại dễ dàng hiểu được những câu nói tuy hơi lộn xộn về âm nhưng lại có ngữ điệu hay giai điệu tự nhiên. Người ta thường bỏ quá nhiều công sức vào để phát âm những âm nên được giảm.”

Đại loại câu nói này chỉ ra rằng người nói tiếng Anh thường quá tập trung vào việc phát âm rõ ràng từng âm trong khi có rất nhiều âm cần được giảm để làm nổi bật những âm chính, những từ ngữ chính trong câu. Hiện tượng này gọi là giảm âm. Ví dụ trong câu it was raining hard all day, từ cần được phát âm rõ ràng là rain hard và day, những từ còn lại sẽ được lướt qua nhưng nếu người nói cố tình nói rõ mọi âm, mọi từ thì sẽ gây khó hiểu cho người nghe và giảm đi tính lưu loát.

Bạn hãy nhìn vào bức tranh này, con bướm trong bức tranh thứ 2 được thấy rõ ràng hơn bức tranh thứ 1 bởi sự tương phản sáng tối. Trong tiếng Anh cũng vậy, trong từ có âm giảm, âm nhấn, trong câu có từ nhấn và từ giảm. Khi người nói tiếng Anh hiểu được cách tạo nên sự tương phản này khi nói thì cách nói của họ sẽ dể hiểu hơn nhiều.

Với phương pháp dạy học tiếng Anh thay đổi theo hướng “phương pháp giao tiếp” (communicative approach) kéo theo sự thay đổi trong cách dạy phát âm. Thay vì dạy âm đơn, thì việc dạy ngữ điệu dần giành được vị trí quan trọng hơn vì nó góp phần tạo nên tính lưu loát, accent và tính dễ hiểu cho câu nói . Các nghiên cứu gần đây nhấn mạnh tầm quan trọng của ngữ điệu trong việc hoàn thiện độ lưu loát.

Một nghiên cứu mới của Murcia cho rằng việc tập trung vào các yếu tốt ngữ điệu hay dấu nhấn từ sẽ giúp người học nói dễ hiểu hơn, dễ nghe hơn là tập trung vào các âm đơn của bảng IPA. (Celce-Murcia et al., 2010: 33.)

Hay trong nghiên cứu này của Ma, 2015: “phát âm là rất quan trọng trong việc hình thành khả năng nói ở level cao, và NHẤN CÂU là YẾU TỐ QUAN TRỌNG NHẤT giữa các yếu tố phát âm, vì thế giáo viên nên đưa nhấn câu vào chương trình dạy học (Ma, 2015).

Vậy nên việc người học chỉ học IPA mà không tập trung vào học ngữ điệu, nhấn âm, giảm âm là cách học không đem lại hiệu quả cao.

Để tạo ngữ điệu tiếng Anh các bạn chỉ dựa vào yếu tố cảm xúc, muốn lên thì lên, xuống thì xuống

“Tập ngữ điệu la la la gì đó là vớ vẫn vô căn cứ và không cần thiết”. Đây là câu nói mình rất hay nghe từ các bạn youtuber nổi tiếng. Cái mà các bạn ấy chưa phân biệt được và chưa hiểu cặn kẽ ở đây là pitch và intonation và sự khác biệt giữa tiếng Anh và tiếng Việt.

Thứ 1, để tạo được intonation, đầu tiên các bạn phải biết cách tạo pitch, tức là tạo tính lên xuống cho câu. Ví dụ, câu I just got HOME, các bạn tạo pitch cho câu bằng nhấn vào chữ home, hay where are you GOing, các bạn sẽ nhấn vào chữ GO. Intonation được tạo ra là nhờ vào việc sử dụng pitch + yếu tố cảm xúc.

Thứ 2, tiếng Anh và tiếng Việt khác nhau ở chỗ. Trong tiếng Việt chúng ta nói các âm trong cùng 1 câu có độ to rõ hầu hết là như nhau nhưng trong tiếng Anh thì khác, khi nói 1 câu, độ dài âm là khác nhau. Ví dụ trong câu I want to go HOME. từ home nhấn mạnh nhất, từ “to” giảm âm tối thiểu thành âm schwa và từ want giữ ở cường độ bình thường, không tăng không giảm.

Vì sự khác biệt giữa hai ngôn ngữ nên khi nói tiếng Anh các bạn cần học kĩ năng tạo pitch . Ví dụ muốn nhấn âm thì phải làm như thế nào để nó rõ hơn những âm khác, và giảm âm ra sao. Để có kĩ năng này các bạn phải được rèn luyện từ đơn giản đến phức tạp. Ví dụ từ có 2 âm tiết thì có thể nhấn LA la và la LA, đến 3 âm tiết, 4 âm tiết và sau đó là tạo pitch cho những câu dài hơn chứ không phải cứ muốn nhấn là nhấn được, vì các bạn sẽ luôn bị tiếng mẹ đẻ chi phối và nói tất cả các âm bằng nhau.

Ngoài ra, khi nói đến ngữ điệu cho câu, các bạn không chỉ cần phải biết nhấn âm, mà còn phải biết giảm âm và đọc từ với cường độ bình thường và sự khác biệt giữa độ dài các âm là như thế nào.

Cách tạo ngữ điệu tiếng Anh là nói âm được nhấn to hơn những âm khác.

Sai lầm thứ 3 là các bạn cho rằng chỉ cần nói to hơn âm được nhấn là đủ hoặc các bạn sẽ thêm dấu sắc vào âm được nhấn. Điều này làm việc nhấn âm nghe không tự nhiên và nghe hơi “giả trân.” Cách nhấn tự nhiên và sang trọng hơn hẳn đó là nhấn bằng cách kéo dài âm. Vậy kéo dài âm như thế nào? Bạn hãy xem video dưới đây nhé:

Theo nghiên cứu của nhà âm thanh học nổi tiếng: Kết quả của thử nghiệm cho thấy, độ dài của âm ảnh hưởng đến dấu nhấn hơn thay vị độ to của âm” (Fry, 1954, p. 767) và nguyên âm được nhấn trong tiếng Anh dài hơn 60% những nguyên âm không được nhấn. (Patel, 2008, p. 123)

Ví dụ: I went to bed. Ở đây chúng ta có cùng một âm e trong từ bed và went, dựa vào nguyên tắc phía trên thì, âm “e” trong từ bed sẽ dài hơn âm e trong từ went không được nhấn, là 60%.

Vậy nên, khi học ngữ điệu các bạn nên học cách tạo pitch bằng cách học cách kéo dài âm và cách giảm âm chứ không phải chỉ tập trung vào việc lên giọng và nói âm to hơn.

Học ngữ điệu tiếng Anh chỉ thích hợp cho những trình độ trung và cao, người mới bắt đầu chỉ nên học IPA.

Ngược lại với suy nghĩ của nhiều người, rằng ngữ điệu tiếng Anh chỉ dành cho người học có trình độ trung hay cao cấp, một bài nghiên cứu về “vai trò của phát âm trong việc chấm bài test” đề xuất việc nhấn câu nên được dạy ở MỌI CẤP ĐỘ, chứ không phải là phải giỏi IPA rồi thì mới học “Giữa các yếu tố siêu đoạn tính, nhấn câu nên được chú ý nhiều hơn và nên được dạy ở mọi cấp độ” (Ma, 2015)

Vậy nên, người học tiếng Anh dù ở cấp độ nào thì vẫn luôn phải chú ý đến cách từ được nhấn, cách tạo tính lên xuống cho câu và cách tạo ngữ điệu để những câu nói của mình dễ nghe, dễ hiểu và truyền cảm hứng cho người đối diện.

Nguồn:

Bell, A. G. (1916). The mechanism of speech (8th ed.). New York, NY: Funk and Wagnalls.

Celce-Murcia, M., Brinton, D. M., Goodwin, J. M., & Griner, B. (2010). Teaching pronunciation. A course book and reference guide. Cambridge University Press.

Fry, D. (1954). Duration and intensity as physical correlates of linguistic stress. Journal of the Acoustical Society of America, 27, 765–768.

Patel, A. D. (2008). Music, language, and the brain. Oxford, England: Oxford University Press.
Ma, R. (2015). The Role of Pronunciation in Speaking Test Ratings.